Existentieel redigeren

"Ik moet schrijven!"

Ik kon het mij niet voorstellen. Welk plezier het kijken naar thrillers, het lezen van misdaadboeken of het luisteren naar grove, agressieve muziek nu toch bood...

Lelijk, dat was mijn esthetisch oordeel.

Ware het niet dat mijn beperkte voorstellingsvermogen een weergave was van onderdrukte emoties. De verhalen die ik mezelf niet vertelde, maar wel mijn leven betroffen.

Het lelijke van mijn leven. De feitelijke afwezigheid van afgestemde aanwezigheid. De afwezigheid van zorg en aandacht, dat ik maar bleef vullen met verhalen over mijn waarden en wat er allemaal wél was. Maar níet dus. De opvulling van een emotioneel gat, de gitzwarte afgrond die ik niet eens lelijk had durven noemen want dan was de aanwezigheid ervan door mijn bewustzijn heen gebroken. Dan had ik mijn verhalen niet alleen moeten aanpassen, maar ook drastisch moeten inkorten. Dan waren ze niet lyrisch. Dan schreef ik misschien wel een misdaadroman.

Ik spring in de afgrond zodra ik mijn verhalen inkort tot het punt waar ze werkelijk over gaan. Niet meer, maar ook niet mínder deel dan wat er was - dan hoe ik de wereld heb leren zien. Zodra ik de afwezigheid van andere karakters precies beschrijf zoals het is. Lelijk. Zoals mijn uit coping geboren schrijfstijl ook lelijk was, omdat het onwaar was.

Compassie. Voor de strijd om mijn leven anders te beschrijven. Om mijn voorstellingsvermogen aan te spreken en in een andere versie van mijn leven te vertoeven. Een parallel universum diende zich aan, altijd mooier dan in het hier en nu, om dat waar ik toch nog in wilde geloven, tenminste aan paper toe te vertrouwen. Zodat íets van integriteit overeind bleef.

"Het lijkt wel of je onbegrepen wilt worden."

Deze woorden van een begeleider vond ik hard. Ik zocht naar verdediging, schoot creativiteit tekort. Het was niet waar wat hij zei, maar het was ook niet helemaal onwaar.

Bij gemis aan verbinding, spiegeling en structuur deed ik wat een kind kan doen. De gaten opvullen met vergoelijkende woorden. 'Vergoelijkend' is een ingewikkeld woord. Tegen de tijd dat ik aan het einde van het woord ben, zijn mijn bittere emoties zeker onzichtbaar...Via literatuur las en schreef ik me, met vele zinnige omwegen, een weg terug naar mijn realiteit. Mijn zinnen werden minder lang. Wat ingewikkeld leek, bleek simpel. En lelijk. En hoe lelijker - eerlijker - ik begon te schrijven, hoe beter mijn boodschap aankwam. En hoe eerlijker, hoe intenser de schoonheid van het spreken en schrijven.

Dat ik meer dan 25 jaar geleden intens ervoer schrijver te willen worden staat mij nog zo voor de geest. Te midden van een desolate eenzaamheid was dat een mentale keuze om de verpletterende afgrond op te vullen. Een stem te hebben. Iets van authenticiteit te midden van ontzienende hechting. Ik wilde wel schrijven over wie ik was en wat ik belangrijk vond, maar niet over hoe dezelfde 'ik' verwaarloosd werd. Alleen het Mooie, Ware en Goede vond een weg naar het papier, inclusief de verdedigingsstructuur van een dolend ego.

Maar het was niet helemaal een wíllen. Toen. "Ik wíl schrijven" was toen een "ik móet schrijven". En ik koos niet voor de omstandigheden, ik was er afhankelijk van.

Dus nee, het is niet zo dat ik niet begrepen wíl worden. Ik ging er al die tijd vanuit dat ik sowieso nooit begrepen zal worden, omdat ik niet had ervaren dat iemand, ergens, ooit, de poging deed om mij te begrepen.

Nu. Nu pas kan ik volmondig zeggen: ik wil schrijven. Ik ben een schrijver. Een schrijver die de verhalen op pent die mij of een ander anders ontgaan. Verhalen maken is wel degelijk en nog steeds een prachtig én nodig beroep. Voor mij een roeping uit een groot, diep, zwart gat.

En nu? Nu blijkt dat ik wel begrepen wil worden en ook dat verbaast mijn voorstellingsvermogen. En het dan eenvoudigweg een knuffel is die ik vragen wil. Dat ik vrágen mag.

Het beste verhaal heeft een open einde.

PS: Spreekt schrijven je aan als creatief proces dat je emotionele en existentiële ontwikkeling inbedt? Wees welkom via lotte@alotofcomplexity.com om samen te ontdekken hoe dit vorm te geven.

Hoe ben ik een goede docent?

Onlangs werd ik geprikkeld tot herdenken van gewoontes. Een reflectie waardoor ik er niet meer mee wegkom (oeps) om mijn rol als docent tot 'inspirerend' te reduceren. Mede dankzij andermans wijsheid over 'verbinding', zag ik waar ik ongeremd verdwijn in mijn belevingswereld.

Creatief, maar.... Ben ik nog afgestemd?

Ik denk aan een inspirerende docent die voor mij een wereld van verschil uitmaakte. Een intense, divergente denker. Studenten wisten zich veelal geen raad met de les.

"Wat moeten we doen?"

Ik voelde vrijheid. Het was bij deze docent dat ik voor het eerst scherpe papers schreef over vergaande ideeën.

Op basis hiervan verinnerlijkte ik het belang van inspiratie. Ik leerde nog niet dat meer structuur soms nodig is. Omdat een leerproces anders verloren gaat in een soep aan ideeën. Dat is niet alleen een potentiële zooi, ook een zonde ;).

Een paper kent maximaal 5000 woorden, dat hielp.

Momenteel leer ik wanneer 'te veel' geen persoonlijke afwijzing inhoudt, maar een kans tot afstemming. Vertraging, hoofd - & bijzaken onderscheidend, met instructies. Hoofd - & hartzaken includerend.

Ik heb een intense gedrevenheid en (juist) daarvoor is het nodig dat ik afgestemd ben. Zendingsdrang ontspan. In een mindere directe context dan begeleider – begeleidde. Zo'n ontmoeting komt van mijn kant met zachte aandacht richting de ander. Waarbij ik ervaring deel, maar geen golf ongestructureerde associaties inbreng.

Mijn gedrevenheid is o.a. om positieve desintegratie toegankelijk, recht doend aan complexiteit én levendig te delen.

Ik deed dit vaak via voordrachten. Dit bood het voordeel van taal én beeld, incl. intonatie en beweging.

Momenteel experimenteer ik met nieuwe en oude vormen. Het is handig om in communicatie beelden te gebruiken die mijn associatieve denken voelbaar weergeven. Zo komen we met in-taal-gegoten verbeelding niet in de soep terecht. Ook structuur ik mijn schrijven meer via het oefenen met Engelse teksten. Hier heb ik minder woorden bij voorhanden. De beperking vrijwaart communicatieve creativiteit.

Terug naar de herinnering. Toen ik ongerept mijn gang ging voor een onderzoek (méér dan 5000 w.), was de eindfeedback:

"Jij bent ook een beetje gek."

Het was waarschijnlijk lollig bedoeld. Toch: Au. Ik was emotioneel niet rijp genoeg om te delen dat ik hulp nodig had.

Het is fijn als er mensen zijn die 'de gekte' zien én meer feedback bieden. Dan ontlaadt ruis en ongemak. Aan beide kanten.

Ik ben ook maar mens, dacht ik. De docent ook natuurlijk. Het is belangrijk om open te staan voor een signaal dat het leren aan beide zijden eindeloos voortgaat.

Graag stap ik nog eens van het podium af als spreker. Face to face verbindend. Met structuur én inspiratie.

Het tekenproces: ik rust op de pen en belicht een sprekend deel van complexiteit. Zo is ongeremd verdwijnen in mijn belevingswereld heerlijk wild. Toch: ingekaderd door papier en een beperkt aantal kleuren. See the catch?

Expiratie.

Internationale vriendschapsdag

"Maar dat dóe je al! Zo bén je al!"

Ik herinner me de spiegel van een bijzondere, gewoon écht fijne vriendin. Medemens. Tijdens een lange avond samenzijn begon ik te vertellen over wat dan een ideaalbeeld zou zijn waar ik naartoe wil groeien.

Iets in de trant van..."Ik wil iemand zijn die liefdevol en waarachtig de ander tot zijn of haar potentieel uitnodigt. Ik wil een plek bieden waar mensen kunnen komen, zichzelf en elkaar ontdekken, vrijuit spreken en vrijuit mens zijn.”

In mijn verbeelding was het een andere plek dan onze woonplek waar ook mijn werkruimte is. Dit beeld kwam voort uit een vergelijking. Een ander inspirerend persoon had een ruimte hiervoor ingericht, er een andere naam aangegeven, ingebed in traditie. Maar.... (retorische vraag opwerpend)…Had ik dit thuis en in mijn praktijk ook al niet gedaan?

De vriendin windt er geen doekjes om. Zoals ik haar leer kennen, stapt ze mij tegemoet met al haar aanwezigheid. Gewoon, we staan in verbinding. Blinde vlekken worden opgehelderd als blinde vlekken. Niet lullen, maar poetsen. Afwijzingvrij.

Sinds deze ontmoeting ben ik provocatiever, een tikkeltje eerlijker, in verbinding. Ik laat meer van mezelf zien, kracht-in-evenwicht. Ook omdat het juist dán uitnodigt tot andervrouws volle aanwezigheid. Het zijn nuances, want ik liet al zoveel zien. Toch zijn het veelzeggende micronuances.

Ik kijk terug op jarenlang geconditioneerd mezelf 'kleiner' maken en 'meer' kwetsbaar voordoen. Voorzichtig zijn. Zelfbescherming. Het leek alsof dit de verbinding ten goede kwam. Als ik maar niet in volle kracht aanwezig ben, want dan volgt er afwijzing, strijd, niet belichaamde onzekerheid en, tja, een gedoe. Met liefde en compassie bezie ik het. Dat was er toen, dit is er nu.

Deze vriendin ging niet voor minder dan voor nú. Ze was zichzelf, zo voelt het. En er was in ook geen onevenwichtige idealisatie gaande. Even later bracht ze met doordringende trillende stem in hoe een opmerking van mij haár raakte. Authenticiteit. Samen.

Alle gedoetjes, de serieuze sociale en culturele conditionering, erkennend: nu werd ik uitgenodigd, zelfs zonder uitnodiging, om eenvoudigweg mezelf te zijn.

Nu begreep ik...Ah, dat is wat ik (ook) doe! En wat ik soms nagelaten heb om te doen, te zijn. Invoelbaar.

Al het begrijpelijke stoornisdenken, ontwikkelingsoverfocus of het gedoe includerend. Zo zijn we.

Perceptie is krachtig, erken haar kracht.

De impact van deze vriendin onderschat noch overschat ik niet. Ze staat naast me. Een gegeven dat mij diep ontroert. Integriteit ten top. Ik voel het in mijn opkrullende tenen. Jump!

#internationalevriendschapsdag

Eenzaamheid en begaafdheid (2)

Recent deelde ik een post over begaafdheid en eenzaamheid.

Wie altijd gewend is de slimste in de groep te zijn, kan zich verwarrend bedreigd voelen wanneer dit niet (meer) het geval is. Als de ander die uitzonderlijk mee kan denken en doen ook uitnodigt tot vriendschap, kan de ervaring van bedreiging des te complexer zijn. Kan dit samengaan? Wantrouwen wordt op de proef gesteld. De eenzaamheid, die ook veiligheid is gaan betekenen, kan conditioneringen aansterken die een verbinding met ruimte en respect in de weg zitten. De persoon ligt wellicht in strijd om het geconditioneerde ego in stand te houden.

(de gehele post lees je op deze link).

Eén van de conditioneringen kan liggen in het duiden van eenzaamheid als een existentieel deel van leven. Niet per se onwaar. Ik denk aan het werk van Irvin Yalom. In onderstaand citaat komt het sprekende verschil tussen "aloneness" (meer feitelijk alleen zijn, of zonder hulp of referentie naar een ander) en "loneliness" (eenzaam in alleen zijn, al dan niet in directe aanwezigheid van anderen) aan bod.

If we cannot embrace our own aloneness, we will simply use the other as a shield against isolation.

Yalom

Waarom noem ik deze existentiële blik een mogelijke conditionering (die de emotionele reikwijdte wellicht beperkt, onvrijer maakt)? Yalom maakt onmiskenbaar een belangrijk punt voelbaar. De menselijke neiging om eigenaarschap van lijden te projecteren op de ander opdat het minder direct zelf gedragen hoeft te worden, de ander er zelfs verantwoordelijk voor wordt gehouden, is berucht groot. Het doet een andermens geen recht om hem, hen of haar als schild tegen isolatie te gebruiken (ai).

Yalom's citaat zou ook herschreven kunnen worden als:

If we cannot embrace our loneliness, we will smartly use our aloneness as a shield against others.

Wat gebeurt er dan? Bijvoorbeeld, niet toevallig: een uitzonderlijk begaafd persoon vindt een identiteit in alleen-zijn. Alleen-zijn maakt deel uit van een existentieel pad dat plek lijkt te geven, recht doet aan het alleen-zijn. Zij het een vorm van leiderschap, behoorlijk teruggetrokken leven, creatief aan de maatschappelijke rand. Niet gezegd dat deze verhouding tot anderen per se ongewenst, ongezond of onverstandig is. Het kan een manier van leven omvatten dat enorm inspirerend is en precies past bij de persoon, zelfs belangrijke, persoonlijke integriteit mogelijk maakt.

Waar ik weliswaar sensitief attent op wil zijn, is in hoeverre een (naar duiding) gekozen gemarginaliseerde positie een verdonkeremaning van toch gedeelde kwetsbaarheid van mens-zijn impliceert. Of het nu een gekwetst connectieproces of vastgelopen hechtingsdynamiek of beide is, ook eenzaamheid als gevoelservaring mag er helemaal zijn, herkend door te erkennen dat je het wellicht niet gemakkelijk vindt om alleen te zijn en misschien ook wel verlangt naar menselijke verbinding in díe vertrouwde existentiële, 'allenige' diepte.

Waarom ik hier waarde aan hecht?

Het heeft mij nochtans 39 jaar gevraagd om de poreusheid van de existentieel gerechtvaardigde eenzaamheidservaring toe te staan om op te leven in de aanraking van om het even wie, ongeacht diens belichaming van mijn geprojecteerde ideaalbeelden van alleen-zijn.*

Personen om degene heen die 'aloneness' belichaamt "boven" eenzaamheid vinden mogelijk soelaas in het existentiële voorbeeld van de benoemde leider. In de mogelijke idealisatie schieten beide wellicht emotioneel tekort, ontvangen ze naar mijn visie beide niet wat emotioneel mag stromen. Kwetsbaarheid an sich wordt geïsoleerd. En ik beeld me in, ook op basis van projectie, dat dit een impact heeft op welzijn, floreren, de kwaliteit van leiderschap en de creativiteit of het bereik van het pad dat ermee verbonden is.

Wie durft de leider die zo goed alleen kan zijn te vragen naar diens mogelijke gevoelens van eenzaamheid? En dan te luisteren voorbij het ideaal, dat zonder meer van en vol waarden is. Dit wederkerig - zoekend en strompelend, fervent serieus en luchtig licht - verbinden is volgens mij(n ideaal :)) een belangrijke toetssteen van psychologische gezondheid.

Iedereen is kwetsbaar, boven en onder aan de verbeelde, existentiële bergtoppen.

If we can not fully embrace our loneliness, we will shield our deepest sadness with the aloneness of others.

Zo blijven we zelfs eenzaam in het sámen alleen zijn. Dat voelt innig verdrietig. Dat roept bereidheid tot zachte zorg in mij op. In afstemming op de verbinding. Misschien is er niet anders nodig dan aanwezigheid. Dat is prima en een nauwkeurige oefening. Aanwezigheid van de relatie, onthecht van een dominant emotioneel patroon. De relatie centraal stellend. De relatie als leider in eenzaamheid, alleen-zijn en samen-zijn. Om samen te zijn met tranen die misschien nooit tot een gesproken woord geraken, maar wel de basis van relationele integriteit borgen, als ze stromen.

En, hoe leeft dit nu bij mij?

In een training in aanwezigheid leerde ik om bewuster te zijn van een neiging om vóór de ander te zorgen. Dat was bevrijdend. Een emotionele preoccupatie met andermans emotioneel welzijn is langdurig nodig geweest in mijn leven, maar schoot ook tekort voor het hier-en-nu verbinden. Alsof het de dynamiek in de relatie telkens schreef trok en emotionele blessures bracht die levensplezier deden lekken. Toen ik dat zorgen-vóór steeds minder begon te doen, begon ik meer helder waar te nemen waar en wanneer ik het níet-zorgen ook als afweer inzette om kwetsbaar voelende intimiteit uit de weg te gaan. Dat kon ik existentieel goed 'rechtvaardigen', maar klopte emotioneel niet (meer). Ik leer nu om vragen te stellen die ik uit de wegga. Aan mezelf en aan de ander. Bijvoorbeeld over eenzaamheid, de projectie ervan bewust attenderend in de vraag. Met dit proces opent er ruimte voor nieuw soort verbindingen. Verbindingen die ik eerder uit de weg zou gaan, die helpend, creatief en onverwachts (of beangstigend voorspelbaar) vergaand zijn. Eigenlijk, stiekem dan, was ik zuinig op, gehecht aan het verdriet dat eenzaamheid was. Aan de existentiële, serieuze ondertoon waar ik meer op durfde te vertrouwen dan op de directe, beweeglijke, impactvolle ander. Tijd om een gestold zelfbeeld 'op te lossen', om meer onzekerheid (voelbare afhankelijkheid) deel uit te laten maken van 'intelligentie'. De expansie van community klopt op de deur. Spannend!

Wat leeft er bij het lezen van dit artikel bij jou op? Welke gedachten en gevoelens merk je op? (hoe) Speelt eenzaamheid een rol in jouw leven? Wat denk je dat er nodig is om zowel aanwezig te zijn bij elkaar als zorg te bieden in vormen en uitreikingen die geen autonomie ondermijnen en geen levensenergie doen lekken?

Vriendschap en begaafdheid

"We hebben een bullshitradar.

We weten het wanneer de ander in-authentiek is. Dat doet gewoon pijn. Onze vriendschap kan alleen floreren in volle openheid. Daarom neem ik de tijd ervoor...

We kunnen elkaar wijzen op wat er niet klopt, maar hoe "wijs" ook, we hebben tijd en ruimte nodig om te verwerken, herstellen, integreren. Een beetje verdraagzaamheid, naast een meedogenloze scherpte. Daar tussenin is het spelen. Als kinderen en volwassen, met het scheppen van een nieuwe toekomst.

Dít is wijsheid.

Ik zou zeggen dat het soms net een verstrengeling op afstand lijkt. Haha, dat ik dat zou zeggen! Klinkt veel te esoterisch misschien. Of juist niet.

Soms wijzen we elkaar te midden van een gesprek op de ongemakkelijke waarheid die de één of de ander vermijden wil.

'We weten natuurlijk allebei dat je een ongemakkelijke keuze uit de weg gaat..'

Já já, zeg ik dan, geef me even de tijd.

Ik durf nog niet te vragen of ze me vast wil houden. Beetje wiegen. Ruimte wil zijn. Intellectueel spiegelen is iets veiliger dan emotioneel en fysiek heel nabij zijn. Geen idee wat die mate van intimiteit in beweging brengt.

Tegelijkertijd leer ik ook versnellen in dit contact. Omdat niet alles veranderd hoeft te worden. En omdat vermijding uiteindelijk veel meer energie vraagt.

De schoonheid van onze verbinding is fantastisch. Het ligt op de loer om ook elkaars kwetsbaarheden te ontzien. Ik probeer mezelf erbij te houden. Ik ben niet een surrogaat vader, moeder. Al mentoren we elkaar wel. Moederkwaliteiten en vaderkwaliteiten doen wel goed.

Te veel betekenisgeving, dan lekt de levensenergie. De zin, de richting, de beweging, ook de stilte van de verbinding vallen weg.

We hebben beide een belachelijk druk leven. Creatief wild. Expansie. We veranderen de infrastructuur van onze maatschappijen.

De vriendschap is een herontwerp van wie we geleerd hebben te zijn.

Ik leer van mezelf houden op een zelfloze manier, al is er ook aardig wat verzet. Er valt veel weg, ik wil soms terugtrekken in een donkere hol en nooit meer bewegen. Dat is de stilte die zich aandient. Waar ik eigenlijk altijd naar heb verlangd. De stiltes achter, om, onder...het denken... Brrr,....veel potentieel.

Ik geloof dat we elkaar dáár hebben ontmoet, dáár zien. Ik heb me nog nooit zo ontmoet gevoeld, geloof ik. Verdrietig hè. En machtig mooi.

Vriendschap. Het is één van de mooiste woorden voor liefde."

HB valspositief…

*Ben je hb positief, hb valspositief, hb negatief of hb valsnegatief?*

Tijdens gesprekken met personen die zich herkennen in kenmerken van hoogbegaafdheid lijkt 'het' soms over een vloek te gaan. Een vloek die, zodra je het woord uitspreekt, zelfs de beste (...) onder ons vervloekt. Op het moment van uitspreken zou wat anderszins gezien, misschien hè, een gave is, misschien wel, waarschijnlijk toch, een vloek blijken.

De term hoogbegaafdheid wordt vermeden, op afstand gezet. Met handschoenen aan benaderd. Steriel bekeken onder een microscoop met aanscherpende afschuw. Of, opgehangen aan de muur, in een lijst, als iets bewonderings - maar niet leefwaardig. Is het dode - of té levendige - materie? Iets van anderen, uit boeken. Welhaast mythisch.

Invoelbaar. Herkenbaar. En invloedhebbend. Hoe we verhalen, karakteriseert de hoofdpersonen. Sociaal gezien lijken er aardige kosten verbonden aan jezelf hoogbegaafd noemen. Bovendien is de term ingebed in een geschiedenis waarin vergelijkingen maken geweld rechtvaardigt, een pijnlijk gegeven dat wat mij betreft alertheid en zachtheid vraagt.

Als we er eenmaal en dapper over durven spreken, jaagt de mythische dimensie en de sociale, morele gevoeligheid het gesprek misschien naar uitspraken die gewichtig of schichtig heen en weer walsen tussen het "positief" dan wel "negatief" benaderen ervan. Waar de eén negatief problematiseert, is het voor de ander des te belangrijker om positief te stimuleren.

Het is fantastisch! "En heel fout om zoveel ruimte in te nemen, doe even normaal..." Koketteren is er alleen voor de kwetsbaren. Succes wordt geaccepteerd wanneer er conflict aan voorafging, mee gepaard ging, wanneer iets overwonnen is. Of, succes is te máken. Kom op. Geloof in jezelf en anderen, dat werpt vruchten af.

De verhalen, die ikzelf ook bezig, zijn niet los te schudden van het hb-onderzoeksveld.

Het is niet makkelijk om hoogbegaafdheid als een fenomeen, uiting van menselijke diversiteit, te bestuderen. Elk domein van kennis brengt eigen perspectieven mee. En we komen in een wirwar van definities, modellen, onderzoeken, projecties, stereotypering, historische gevoeligheid, culturele verschillen en, nou ja, een menselijke wirwar - stromende complexiteit - terecht.

We willen er nuttig mee zijn. Als ik dan hoogbegaafd ben, waarom doe ik er dan zo weinig mee? Moet ik dan méér kunnen, dóen? Er ware kennis over delen...Geen mythes de wereld in helpen, in wortelen. Niemand en ook onszelf niets te kort doen. Vooruitgang boeken. Het beestje niet te direct in de ogen kijken. Het is spannend. Wie hoogbegaafd is, is nog steeds gewoon mens. Gedoe.

Een rijtje kan wellicht wenselijke wonderen doen. Is de wirwar te ordenen?

Het positieve van iemand zijn met kenmerken van hoogbegaafdheid, is:

De intensiteit
Complexiteit
En de gedrevenheid
Anders zijn

Het negatieve van iemand zijn met kenmerken van hoogbegaafdheid, is:

De intensiteit
Complexiteit
En de gedrevenheid
Anderszijn

Goed, beetje gekscherend dit....Positief versus negatief, het zijn woorden die pas betekenis hebben in een verhaal bolstaand van waarden en gevoelens, van ontwikkeling, processen.

Maar, zo bekeken zijn we er wel meteen uit, uit de wirwar. Onder de streep komen we op 0 uit . Een weinig bedreigend - of juist héél eng - cijfer.

Kunnen we nog spreken over hoogbegaafdheid vanuit een non duaal perspectief? Doet het er dan toe?

Absoluut niet. Relatief wel.

Het zou ons gesprek erover tekortdoen om de interactie met de omgeving buiten beschouwing te laten. Mismatches in sociale zin, op allerlei vlakken, brengt lijden.

En lijden is tegelijkertijd afhankelijk van perceptie...

Hoe het ook zij....Het liefst ben ik, ten aanzien van "deze hb", positief en negatief. Ik zou mezelf tekort doen bij nadruk op één van de zogenaamd twee kwalificeringen, sociale constructies. En dat voelt 'vals', foutnegatief. Daaraan toegevoegd: alleen in het nonduale vertoeven voelt ook vals. Dit kunnen we grofweg omdopen tot de zogenaamde "hb-bypass". Of privilege.

Of we nu over hoogbegaafdheid, cognitief sterke personen, uitermate goed redenerende, creatieve duizendpoten of intense mensen hebben....

Intensiteit kan zowel geïnflateerd zinloos voelen als hyperbool zinvol ten toon gespreid worden.
Complexiteit kan nodenvol ingewikkeld en chaotisch als vereenvoudigd doordacht en intrigerend potentieelvol zijn.
Gedrevenheid zowel ongericht en doelloos, gedesoriënteerd en gefragmenteerd als gehyperfocust de huidige tijd voorbij strevend, hoofd - en hartzaken verbindend...

Mens. Met een twist van vérvoelen, scheutjes diepdenken, beetjes of behoorlijk behendig bewegen, vèrweg verbeelden en serieus prikkelende zintuigen. Het is een dans tussen domeinen, dimensies, kanalen, zeg maar: uitersten van mens zijn.

Tuurlijk kan hoogbegaafd-zijn met problemen komen. En hoe. Kijk naar de wereld, (en dan -->) hoe kan dat anders?

Fijn dat we erover in gesprek zijn. Voelt positief. En negatief. Fijn en minder fijn, positiefnegatief en negatiefpositief. Complex. Ja, hier begint het wederkerig gesprek.

Het is, ervaar ik, prachtig om met elkaar een open ruimte te creëren waarin er ruimte is voor de ervaring vervloekt en begiftigd (of is het 'vergiftigd en begiftigd' ?) te zijn. Waar het licht breekt, meer kleuren zich kenbaar en kenmerk maken aan en van ons zenuwstelsel-in-onderzoek.

Een onderzoek van ons zenuwstelsel, ontzenuwend waar de gevoelskaart de verbinding met de complexiteit van de omgeving benauwt, prikkelend waar (openheid tot) stimuli welkom, verdiepend, verrijkend en verreikend ís, zijn.

Het is #deweekvandehoogbegaafdheid

Wat is voor jou 'de hoogbegaafdheid'? Ik ben benieuwd naar jouw ervaring, visie, denk - & voelbewegingen. Is er een vloek, spreek je van een gave? Een vermogen, potentieel of onzinnig onderwerp, het kan allemaal. Misschien doet het er niet toe, misschien is het momenteel een perspectief dat heel je voeldenken kaapt. Vrijheid om met elkaar over uit te wisselen is wat mij betreft van grote waarde(n).

Stel, je noemt het woord 'hoogbegaafdheid'. Wat gebeurt er bij je? Hoe is het dan om jou te zijn? (waar) Voel je sensaties? Borrelt er een impuls op in je lichaam? Wil je je kleiner, of juist groter maken? Wil je je ogen dichthouden, - doen of wagenwijd opensperren, scannend of absorberend? En, al denkend, van wiens verhaal word jij nu een personage? Vertel eens, als je wilt, welke conflicten dienen zich in dit verhaal aan? Welke reis ben je nu gestart?

Eenzaamheid en begaafdheid (1)

Eén van de meest verdrietige situaties die ik in de relationele levens van personen met kenmerken van hoogbegaafdheid tegenkom, is eenzaamheid.

Daarbij, ook de persoon die volgens de perceptie van anderen, volgens hún relationele gevoelens of inschattingen, niet eenzaam is, kan dit zelf wél ervaren. Een populair begaafd kind kan zich alsnog diep vanbinnen eenzaam voelen. De intensiteit en complexiteit van beleving en betekenisgeving kan perspectieven, ideeën, gevoelens en acties met zich mee brengen die niet overeenkomen met normen en conventies. Sociaal vaardig én terughoudend zijn in het delen van deze diepere beleving kan samengaan. De diepste intimiteit wordt dan niet gedeeld en dit doet iets met de veiligheidsbehoefte 'belonging'. Dit kan samengaan met verstoorde of verstorende gedachten, die groeibehoeftes ook beperken. Zoals aanhoudende, geïnternaliseerde onzekerheid (desondanks en soms mede dankzij alle 'uiterlijke' waardering) of een groot te houden zelfbeeld waarin er op dieper niveau geen vertrouwen is naar de ander (en dus het zelf).

Wanneer komt een uitzonderlijk begaafd persoon iemand tegen die spiegelt, uitdaagt, emotioneel resoneert, bevraagt, spelend strijdt én afgestemd aansluit?

Wanneer dit voorkomt, kan het de dieperliggende conditionering omhoogbrengen. Wie altijd gewend is de slimste in de groep te zijn, kan zich verwarrend bedreigd voelen wanneer dit niet (meer) het geval is. Als de ander die uitzonderlijk mee kan denken en doen dan ook nog uitnodigt tot vriendschap, kan de ervaring van bedreiging des te complexer zijn. Kan dit samengaan? Het wantrouwen wordt op de proef gesteld. De eenzaamheid, die ergens ook veiligheid is gaan betekenen, kan conditioneringen aansterken die een verbinding met ruimte en respect in de weg zitten. De persoon ligt wellicht in strijd om het geconditioneerde ego in stand te houden.

Of dit nu om een 'succesvol' gesocialiseerde hoogbegaafde persoon of om een 'onderpresterend' of 'onafhankelijk' (of alle drie) slim persoon gaat, allen kunnen in hun hechting (van huis uit) en connectie (binnen de culturele en sociale settings) geconditioneerd zijn om een ander vaardig dichtbij en vereenzamend ver weg te houden.

Dit (h)erken ik. Ik heb mensen lief, kan sociaal vaardig zijn en ervaar intimiteit met gelijkwaardige spiegeling als spannend. Het is pas sinds een aantal jaren dat ik een vriendengroep heb waarmee ik aan het leren ben 'volledig' (zowel vol als leeg) mezelf te zijn. Om te stromen, expanderen, afstemmen, herkennen en erkennen, respecteren en liefhebben, om groot én klein te zijn. Voorbij idealisering (bijzonder-zijn) en plotselinge afwijzing (oh, tóch kwetsbaar-zijn, wel héél dichtbijkomen), voorbij intense liefde die ineens over lijkt te zijn (ai). We zijn getuigen van elkaar. In het samen kunnen en willen dragen van intensiteit en complexiteit die ons vertrouwd is, merk ik openingen in mezelf om verder buiten onze bubbel te verbinden en bij te dragen. Om eerlijke feedback te vrágen.

**Intens blij word ik van berichten van deelnemers aan studiedagen of community dagen. Niet zelden ontmoeten ze hier andere deelnemers met wie een enorme klik opleeft. Dát is de diepste motivatie van dit werk, binnen een context waarin denken en voelen evenredig welkom zijn. Zie de volgende link voor meer informatie over de volgende communitydagen.

Denken in een begaafdheidsveld

Men moet geduld hebben met onopgeloste zaken in het hart en proberen de vragen zelf lief te hebben, als gesloten kamers en als boeken die in een zeer vreemde taal geschreven zijn.

Het gaat er om alles te leven. Als je de vragen leeft, leef je misschien langzaam maar zeker zonder het te merken op een goede dag binnenin het antwoord.

Reiner Maria Rilke

Tijdens gesprekken met personen die zich herkennen in kenmerken van hoogbegaafdheid komen vaak existentiële processen aan bod. Wie ben ik, hoe relateer ik, wat heeft zin, heeft het überhaupt zin allemaal?

We zouden het stellen van deze vragen als een existentiële puzzel kunnen zien.

Denken is als het leggen van puzzelstukjes. Of nee, gedachten zijn puzzelstukjes van een bestaande puzzel. Zoals David Bohm fris heeft toegelicht, gedachten zijn denksporen uit het verleden, denken is een actie in het heden.

Als je de puzzelstukjes niet meer gelegd krijgt, kun je spreken van existentiële denkfouten – niet adaptieve gedachten voor de nieuwe situatie van je leven. Veelal loop je dan tegen geconditioneerde gedachten aan die het bereik van je nieuwe of opnieuw gestelde vragen niet halen. Je zoekt antwoorden en het is lastig te vertoeven in de vragen. De complexiteit van je leven neemt toe en de gepaard gaande uitdagingen vragen meer denkbehendigheid. Ironisch gezien: veelal ervaart de persoon in deze situatie nieuwe gradaties van veiligheid om meer complexiteit (onzekerheid) aan te gaan. Dynamisch vervulde veiligheidsbehoeften geven ruimte voor groeibehoeften. "Er is méér", zoemt de intuïtie. Dan kun je puzzelen met je ‘gedachten’ wat je wilt, maar blijf je jezelf beperken met oude gedachtesprongen. Je blijft dezelfde puzzel leggen en raakt gefrustreerd en moe. Al dat springen is ook vermoeiend, zeker als anderen niet mee willen of kunnen springen of de kwaliteit van je denken het bereik van je sprong nog niet spiegelt. "Iets klopt er niet."

Mag de puzzel uit elkaar vallen in meer dan 1000 stukjes?

Dit is spannend. Gedachten zijn emotioneel geconditioneerd. Ze dienen een functie in het onderhouden van een emotionele, wel veilig voelende realiteit. De puzzel opnieuw leggen is je emotionele realiteit verleggen, in weerwil van eventuele, emotioneel geconditioneerde dogmatiek. Boosheid, verdriet, paniek....het zouden de emoties kunnen zijn die tezamen met het daarmee nieuwe denken de puzzel opnieuw, soepel voelend leefbaar maken. Emoties zijn ook geconditioneerde gedachten. Constructies. Dat is niet gemakkelijk in te zien, want emoties en gedachten zijn ook 'hechting'. Welk verhaal vertel jij jezelf? Welk verhaal is jou verteld?

Het vraagt een scherpe geest om dit proces te overzien, erbij te zijn in verbinding, provocatief het denken te (be)vragen en tegelijkertijd de ruimte waarbinnen de puzzel uit één valt vast bij één te houden. Snelheid van denken tezamen met de zachtheid van intonatie, vertraging en stilte.

Als een psychologisch begeleider niet aansluit dan wordt er een nieuw lijkend maar effectief oud en frustrerend voelende puzzel gelegd. Gedachtesprongen worden wegvallende verbinding.

"Ik praat ze onder de tafel,” zeggen menigeen uitzonderlijk slimme personen over de psychologisch begeleiders.

De ik-praat-ze-onder-de-tafel is een oude puzzel. De puzzelstukjes liggen onder de bank. Het is een rommelige boel en dat is oké. Iemand onder de tafel praten is onzekerheid met gedachten gijzelen. Dat is je waarschijnlijk geleerd, dat was vroeger nodig om te hechten.

Lichaamswerk is daarom ook heilzaam. Het lichaam is grotendeels de puzzel, of tenminste de belichaming van het proces van uit één vallen. Het lichaam spreekt een taal die directer te begrijpen is zonder het oude begripsvermogen direct al te hoeven updaten. Het is efficiënt en preverbaal. Begrijpen is eerder – grijpen. Loslaten, om de beweging van het grijpen te (h)erkennen. Gedachten vallen dan vaak stil en met de tijd (ruimte, 'holding space') komt het frisse denken, nieuwe perspectieven, op gang. Een herorganisatie van de verstrengeling tussen emotie en ratio.

Nu geloof ik niet dat positief uit eén vallen, de puzzel opnieuw leggen, per se of alleen via lichaamswerk kan gebeuren. Beter: het hoofd is ook het lichaam (althans, dit is het antwoord op mijn gepuzzel). Wie vaardig vragen stelt, technieken hanteert om de loskomende emoties te verwelkomen en het als begeleider aandurft om via denken helemaal in onzekerheid te vertoeven - werkelijke openheid - kan het proces van uit één vallen ook denkend begeleiden. Dan doet het denken het lichaam, de kwetsbaarheid, helemaal eer aan. Constructie en deconstructie vloeien samen. Belichaamde intelligentie. Het lichaam is één en al denken.

I don't believe people are looking for the meaning of life as much as they are looking for the experience of being alive.

Joseph Campbell

Toegegeven, dat is intensief wanneer iemand sterke gedachten(‘loops’) heeft en daarbij flinke gedachtesprongen kan maken. Het vraagt een belichaming van nederigheid èn kracht. Van snel denken en zacht zijn. Van humor op het juiste moment en afgestemd resonerend verdriet op het volgende moment. Van denksport afgelijnd als vechtsport, met alle vaardigheden om blessures te voorkomen. Van samen stil zijn, filosofisch diep en zeer praktisch, effectief. Van fluïditeit. En een toefje gevoel voor de absurditeit van het bestaan. Levensplezier, levenslust.

In het denken komt dit veelal neer op het onderzoeken dat de persoon de puzzel blijft leggen omdat er vragen blijven komen. Dan gaat het erom de ‘agency’ hiervan te integreren en niet als emotioneel probleem te internaliseren of externaliseren. Wie altijd blijft vragen, blijft de puzzel verleggen. Sterker nog, de puzzel wordt telkens her-ontworpen. Hoe de puzzel gelegd wordt, wordt veranderd. Meta op meta op meta. Dan kom je uit op de onzekerheid van het bestaan in een immer veranderende context, verankerd in een afhankelijk lichaam met een eigen ‘technologie’ - en een uitzonderlijk denkend persoon dat zelf systemen kan ontwerpen. Volle onzekerheid voelt vaak eng, raakt machteloosheid, wanhoop, woede, egostrijd en alle daaraan gerelateerde conditioneringen. Conditioneringen die ontstaan zijn in wisselwerking met verzorgers die de onzekerheid van het bestaan op de één of andere manier (voor henzelf) dragelijk hebben gemaakt, hebben moeten maken. Bijvoorbeeld door altijd een 'positieve' gedachte tegenover een 'negatief' gevoel te plaatsen. Dat is een krappe puzzel. Levensenergie lekt.

Ziedaar de strijd die kan ontstaan met een autoriteit (leerkracht, psycholoog, ouder,…) wanneer een zeer slim kind de gedachten van de ander blijft bevragen. Dat is uitdagend. De puzzel glipt uit handen van de leerkracht. Het is emotioneel wellicht makkelijker om het kind te begeleiden dat de bestaande puzzels goed blijft leggen. Maar dan doen we de kinderen tekort die geen zin hebben (zien) in het leggen van puzzels. Die liever een puzzel ontwerpen, in welke vorm dan ook. Die de puzzel die de ander ook is, aanvoelen en spiegelen. Die de emotionele puzzel graag weerspiegeld zien in zelfbewustzijn. Omdat daar vertrouwen in onzekerheid verankerd raakt.

Overgave aan onzekerheid en daarin leren spelen, verbinden, beslissen, eten, slapen, dansen en elkaar wiegen… Daarbinnen zijn er gedachten die je meer en minder helpen dit allemaal flexibel met elkaar af te wisselen. Waarden die steunend en veranderend zijn, abstracties die het ‘dachten’ stoppen en de stilte brengen waarbinnen denken geboren kan worden. Creativiteit.

Met een open geest kom je een vrij lichaam tegen. Dat zouden we intense mensen vanaf jongs af aan mogen leren, binnen de context van beweeglijke normen, waarden en nodige structuur. Alles is welkom, grenzen ook.

Zo wordt het vanzelfsprekende leiderschap van sommige hoogbegaafde personen geen lijderschap. Ze worden geen projectiescherm van andermans onzekerheid en voelen zich minder beperkt in hun spontane zelf-zijn met het meekomende, expanderende denken. Levensplezier bubbelt. Ze nemen hun openheid van denken aan en kunnen het aanwenden om met een ander mee te denken en puzzels te ontwerpen of effectiever te leggen, onderwijl ze voor zichzelf blijven denken. Denken is dan geen wapen, maar een ontwapening. Een belichaming. De puzzel die altijd uit elkaar valt en met liefde opnieuw gelegd wordt. Focussend en openend in eén.

Positieve desintegratie.

Desintegratie. Niet alleen een theorie. Ook zeer praktisch, momentaan, een emotionele en natuurkundige natuurwet, een voortgaand proces. Leven en eindigheid. De existentiële zekerheid van onzekerheid. De opties blijven open met tijdelijke, gecontextualiseerde, afgestemde 'zekerheden'.

#sensitiviteit #hoogbegaafdheid #belichaamdeintelligentie #positievedesintegratie #complexiteit #intensiteit #levensplezier #zingeving #existentiëleontwikkeling

--> Zin om eens samen te denken? Op 25 april verzorg ik van 19:30 tot 21:30 een online ontmoeting over existentiële ontwikkeling. We gaan dansen met ons denken. Neem al je vragen mee, alle intensiteit en complexiteit is welkom binnen de openheid van samen afgestemd, denkend mens zijn. Sámen geest zijn . Deelname is gratis en aanmelden kan via lotte@alotofcomplexity.com. Ik zie je graag!

Zingevingssollicitatie

Zo'n 20 jaar geleden ging ik op sollicitatiegesprek (grinnik) bij een parttime begeleidend wonen complex. Ik leed onder eetstoornissen, sloeg alarm en de suggestie werd gewekt dat wekelijks een aantal dagen intrekken bij een groep andere 'worstelenden' een heilzame weg was voor mij.

Ik weet nog dat ik dacht dat dát precies het probleem was. Dat ik het gevoel had geen (emotioneel) thuis meer te hebben. Dat is ook hoe het was, want ons gezin was ontwricht. Ik had alle nare gevoelens en situaties geïnternaliseerd, uitgedrukt met een dwangstoornis, en zo leek de oplossing om tijdelijk uit huis te gaan. Pijnlijk ironisch, ik werd de belichaming van het gemeenschappelijke lijden.

Goed, ik ging in gesprek bij het wooncomplex. Vanuit het idee dat het voor sommige personen ook echt hulp biedt. Nodig is. Er nood aan is. Vanuit mijn behoefte aan hulp en zorg. Om maar aan te geven: zó slecht voel ik me dus.

Bij het bezoek ervoer ik een heel ongemakkelijk gevoel. Alsof het hele huishouden ingericht was op een soort helingsprogramma. Erover praten, elkaar controleren in gedrag en voldoen aan regels, er weer over praten en om de beurt met de psychologische hulpverlening samenzitten. Het leken me op zich weldadige bezigheden, maar de premisse leek me niet kloppen. Het voelde alsof iedereen er ook baat bij had slachtoffer te zijn en elkaars kwetsbaarheid (maar niet per se kracht) te spiegelen. Nu waren veel inwoners ook slachtoffer (dat wil ik niet miskennen), maar ze waren ook méér dan slachtoffer. Zo voelde het alsof er een machtsdynamiek gaande was. Alsof ik me ook als slachtoffer moest gaan gedragen (toegegeven, dat zou ik moeilijk vinden), om erbij te horen. Dat voelde niet veilig. Is de kwetsbaarheid van het model van hulpverlening, van de hulpverleners, ook bespreekbaar?

Ik besloot om er uiteindelijk niet in te trekken. We hadden een eindgesprek met de psychologische toezichthouder, de psychiater. Mijn keuze was 'nee'. De psychiater reageerde hierop met: "Jou zien we hier nog weleens terug".

Dit was voor mij de ultieme bevestiging van mijn keuze. Precies in deze machtsdynamiek wil ik niet vertoeven. Dát is dus ongezond.

Verdrietig is de lange, vaak eenzame weg tot heling. Ik wens iedereen die zo worstelt gepaste zorg. Zorg die uitgaat van autonomie en authenticiteit in verbinding waarin er ruimte is voor slachtoffer - & overlever-zijn. Voor leven in alle complexiteit.

De psychiatrie kent een lange weg van misplaatste, geprojecteerde macht. Dat moet nooit de standaard zijn van (mentale) gezondheid. We zitten maatschappelijk in een kentering. Want laten we wel wezen: íedereen is kwetsbaar, juist dán zien we hóe kwetsbaar ieder uniek mens is.

Beste psychiater, ik zie je graag terug. Laat jij jezelf ook zien?

Alles met alles

Kijk je voelend, denk je in grove, grote lijnen en tot in detail, preciesepieterig, donzig en subtiel genuanceerd? Zie je in en om je heen veel verschillen als overeenkomsten? Geniet je bruisend van beeldende kunst, denk je de taal snel en associatief in beelden? Zie je tot zelfspot aan toe persoonlijkheden in objecten? Stop je niet bij de mens als middelpunt van het bestaan, maar zie je de gebrekkige kennis en het stotterend invoelend vermogen waarmee wij mensen ons van dieren scheiden? Ervaar je zingeving op de tast, ben je je verbitterd bewust van een gebrek aan zielsvoeding? Raakt je schreeuwende geesteshonger vervuld met gulle gedachten aan een verlegde horizon, afdwalend op een oneindig brede oceaan, dobberend óp in plaats van piekerend over je zorgen?
Ben je smartelijk verzot op beweging, maar voelt dit vurige verlangen als een blok aan je been? Ben je een ongebreideld, ongeleid projectiel? Zinderen je ledematen van beweegplezier, borrelt je buik van avontuurzin, kijk je halsreikend uit naar onbekende werelden? Pieker je fantasievol, onderscheid je dromen liever niet van realiteitszin, verbeeld je logica? Vraag je dóór bij de kleur mintgroen, stopt gepieker bij bordeauxrood, is een gedachte dikwijls paarlemoer?

Heb je de neiging om bij verveling intens te dromen, om alternatieve scenario's, soms zelfs een geheel afwijkende levensloop te bedenken? Is verveling de voorbode van een kersverse nieuwe hobby? Is een hobby een tijdelijke, slurpende obsessie waarin je je zelf- en tijdsbesef verliest? Bedenk je om de haverklap creatieve projecten, ben je een ideeëngenerator, heb je een fascinatie voor natuurvormen? Hebben letters kleuren en woorden geuren?

Is symboliek droomachtig werkelijk voor je? Zie je beweging en continue verandering waar een ander een gestolde realiteit waarneemt? Zie je ‘de ander’ als een stellige term waar je een kriebelende ontkaderdrift bij beleeft? Ga je op in fijne texturen, zijn sommige kleuren werkelijk adembenemend en krijg je ‘t van andere schrikbarend benauwd? Ben je bewust de waarnemer en waargenomene tegelijkertijd? Snak je smachtend naar flow om een langgerekt moment op te gaan in ervaring? Biedt muziek een hallucinogene tripervaring, golft muziek met vibrerend geel naar groen neigend grijs of machtig mooi magenta?

Leef je tenminste parttime in het abstracte, alwaar je jouw idealen koestert en gevoelsmatig concepten toetst? Als je muziek hoort, zie je dan een voorstelling, een gedetailleerde film of een ontwakende choreografie voor je? Is leren een levensimperatief en is groei je doopnaam? Leg je onuitgedund veel verbindingen? Weef je jezelf woordelijk een plek in het levensweb dat zin voor zin herordening vindt, hervind je troost in de dekmantel der metaforische wijsheid? Krijg je het warm van blauw licht, koud van dieprood?

Uit: #Intensmens

Beeldend kunstenares en performance artist Jessica van Deursen en ik verzorgen sinds 2017 modules en individuele begeleiding voor (begeleiders van) personen die zich herkennen in kenmerken van creatieve begaafdheid. Tijdens een begeleiding leer je met een open en opmerkzame blik te kijken naar wat er zich aandient in je proces, wat dit over jou spiegelt en hoe je aan kan sluiten bij je persoonlijke fascinaties. Het is fantastisch om te merken hoe creativiteit binnen een sensitief afgestemde en prikkelende, uitdagende ruimte vanuit levensplezier opbloeit. We zijn getuige van poëziebundels, exposities, performances en vooral opgetogen binnenwerelden.

Lees meer over de modules creatieve begaafdheid via deze link.

Er is niets mis

Toen ik begon te werken als begeleider, ondertussen 13 jaar geleden, startte ik vanuit een ogenschijnlijk simpel doch complex gegeven. Bij elke persoon die ik ontmoette, ging ik er op een diep niveau vanuit dat er niets mis is met de persoon. Dit komt in het contact neer op openheid, nieuwsgierigheid, vanuit mezelf (in oefening: onszelf) contact maken, samen onderzoeken.

Dat er niets mis is, was eén van de conclusies, if you will, die ikzelf trok na jáárenlang geworstel met mezelf en de ander. Innerlijke conflicten uitmondend, of terugkerend, bij zijn-met-wat-er-is.

*Er is wel wat er ís*

In de praktijk leer ik ook hoe zinvol het is om met een scherpe, voelende geest aanwezig te zijn. Er is niets mís, maar dat vermindert het belang van een goed onderscheidingsvermogen niet. Ben ik de juiste begeleider? Welke vraag heb je specifiek? Wat gebeurt hier, op emotioneel en cognitief vlak? Zijn we belichaamd aanwezig? Welke dynamiek is er in dit contact gaande? Hoe werkt het? Dit vraagt kennis, ervaring, helderheid en aanwezigheid. Aandachtsoefeningen alom, te meer wanneer er onderling veel resonantie is en projecties en verstrengelingen de relatie tot conditioneringen reduceert. Wil ik graag gezien worden als begeleider? Ik let op of ik grenzen aanvoel, afstem en levendig bij mijn wensen aanwezig ben, zonder ze gretig na te leven.

*Er is veel ís*

Begrip en perceptie ontstaat in wisselwerking met elkaar en het bredere ecosysteem. Welke verhalen vertellen we onszelf en elkaar en doen deze recht aan de complexiteit, veranderlijkheid, diversiteit en intensiteit van menszijn? Vanuit mijn studie literatuurwetenschap was ik bekend met de diversiteit van stemmen die we als mensen hebben en belichamen (ook als dat op papier zo is), had ik culturele verschillen leren kennen en geoefend met ambiguïteit in betekenisgeving en de variëteit in levensloop. De cultuurkritische blik vanuit de studie prikkelde ook om de dominante verhalen in mijn beroepsveld (begaafdheid en psychologie) te bevragen. Welk mensbeeld is dominant in alle modelleringen van begaafdheid? Welke waarden bezigen we (stilletjes)? Welk privilege speelt mee? Welke machtsstructuren ontzien we, maar beperken wel de bewegingsvrijheid van de personen die we begeleiden en waar we over schrijven, die we zíjn?

*Ís, is niet*

Ondanks en dankzij de bovenstaande processen, praktijkervaring en inzichten blijf ik(zelf) onderhevig aan projecties, een dominante culturele blik en zelfgerichte afleiding, hoe vanzelfsprekend nieuwsgierigheid naar een ander ook voelt. Dit maakt het werk als begeleider intensief, uitdagend, ironisch genoeg ook eenvoudig en zeker prachtig. Regelmatig bevraag ik het recht van wat ik doe. Doet het recht? Struikelen over antwoorden doe ik via het leven, training, feedback en...Struikelen. 'Ver-issen' .

Relaties roesten (niet)

In één-op-één sessies of trainingen komen vitale levensvragen aan bod. Denk bijvoorbeeld aan de vraag “Wat is vriendschap?” of “Hoe geef je samen een vriendschap vorm?” met alle gerelateerde vragen vandien (bijvoorbeeld rondom communicatie, waarden, verschillende vormen van liefde,…).

Aan het begin van een sessie is misschien helemaal niet zo duidelijk dat vriendschap centraal staat. Dan beginnen we misschien over zakelijke uitdagingen, maar blijkt er een gevoelige belevingswereld rondom een ontstane vriendschap mee te spelen. Zo borrelen er gaandeweg existentiële, heel reële vragen over hoe de vriendschap verder vorm te geven omhoog.

Het is mijn ervaring dat vragen over vriendschap voor intense mensen vaak samengaan met vragen over integriteit en ethiek. De emotionele en relationele lading heeft ook een morele lading. Zeker wanneer er belangenconflicten lijken te bestaan (denk aan een gelijktijdige zakelijke relatie of veranderende gevoelens richting meerdere, ook onderling verbonden personen). Gevoeligheid, vooral merkbaar in sociaal contact, wordt geprojecteerd als de Grote Levensvragen van onze tijd. En, de intrinsieke gedrevenheid van een intens mens om Goed te doen in het licht van een naderend Einde.

Tijdens een sessie onderzoeken we verschillende perspectieven. En vooral ook hoe het voelt om te zijn met de ander. Eenvoud ontstaat er veelal wanneer dit voelen de ongekaderde ruimte ervaart er te (mogen) zijn. Klinkt eenvoudig, ik stoei er dagelijks mee .

Een patroon dat vaker terug lijkt te keren voor creatief en cognitief zeer sterke personen, is dat ze merken te groeien naar een nieuwe fase in hun leven en creëren waarin ook de relaties die ze belangrijk vinden een andere positie lijken in te nemen. Dat wat ze voor zich zien als toekomst, dat wat ze ook via acties aan het actualiseren zijn in hun werkzaamheden, lijkt te schuren met dat wat ze verlangen in de specifieke relaties. Verlatingsangst of verbindingsangst kan opborrelen.

Sommige zeer creatief en cognitief sterke personen hebben geleerd om hun nabije vriendschappen enigszins instrumenteel vorm te geven vanuit hun leiderschapsposities. Weinig geleerd om door een ander emotioneel gedragen te worden, zijn ze geconditioneerd in het bieden van hun steun, inspiratie en kunde aan een ander. Dit gebeurt ook uit enthousiasme en het zien en hebben van mogelijkheden. Het kan echter zo geconditioneerd raken, dat gelijkwaardigheid en wederkerigheid beperkt worden. Dan heeft de begaafde persoon bijvoorbeeld ergens de overtuiging dat hij of zij de ander wel iets moet bieden (eigenlijk ‘moet presteren’) om geliefd te worden als vriend. Dat verlating op de loer ligt zodra de gave niet meer gegeven wordt. Of dat hij of zij wel met oplossingen moet komen bij conflicten, want dat is toch gebruikelijk zo. Dat de begaafde persoon toch de emotionele werker is in de relatie. Onderwijl de relatie, de vriendschap, eerder een wederkerig moment van luisteren en aanwezigheid behoeft. Ook als dat impliceert dat je samen aanwezig bent bij het verlies van iets dierbaars, bij de ongemakkelijke verandering van een relatie of bij een dieper zinken in een realiteit die gevoelsmatig spannend en onzeker en oncontroleerbaar voelt.

Leiderschapsconditionering kan dan de ervaring en het ook gunnen van vriendschap in de weg zitten. Limiterende overtuigingen beperken de bewuste (ervaring van) liefde voor zelf en de ander.
Ik ken het ook uit eigen ervaring. Begaafdheid in combinatie met een geconditioneerde liefdestaal van ‘praktisch dingen doen’ voor de ander, brengt prestatie, representatie en aanbod in de relatie. Het is een proces, een oefenweg, om in de verbinding te zijn en verblijven onderwijl er niet per se iets geboden, gecontroleerd, opgelost of gecreëerd hoeft te worden. Samen zijn, in wat er is. Wederom, het klinkt heerlijk eenvoudig. Het is éérlijk eenvoudig. Ik stoei me een eind weg !

Het proces waarin gevoeld wordt dat er iets bespreekbaar gemaakt moet worden omdat de relatie lijkt te veranderen en er een soort ‘gedeelde verstandhouding’ hiervan nodig is, voelt vaak spannend. Hoe vaak ben ik niet al de persoon geweest die met grote gewichtigheid zo’n gesprek is begonnen? Ik denk aan grappige term van Xandra van Hooff: ik bracht zeker wat ‘terminale serieusheid’ in het gesprek!

Het voelt des te meer spannend wanneer de conditionering is dat je dit zelf geheel dient te controleren, en dan ook nog volgens sterke waarden. Niet zelden kan in een gesprek over soortgelijke situaties voorbijkomen dat de begaafde persoon naar eigen denken ‘slecht’ bezig is, of zelfs ‘slecht’ (verkeerd, kwaad-doend) ís, omdat hij of zij vanuit vroeger uit, bijvoorbeeld in een leiderschapspositie, projecties heeft gehad van andermans gevoelde onzekerheden en kwetsbaarheden en deze boodschap nu zelf projecteert (op het zelf). Het gemis aan wederkerig vertrouwen zit dan het wederkerig dienende leiden (een relatie onderhouden, of liever: doorleven) in de weg.

Grenzen zijn te grenzerig, wensen te wenserig. De relatie voelt als een gedoe, ingewikkelde soep of zware leefkost.

De relatie is verdrietig. De relatie voelt bozig. De relatie voelt kouder dan het op een dieper niveau aanvoelt als stromende liefde voor ieders eigen mens zijn. Koud mag niet zijn, warm is te warm.

Het moment waarop er gevoeld wordt dat er leiding genomen móet worden, is het moment waarop kwetsbaarheid eigenlijk tussen elkaar in beweegt, door de verbinding heen blinkt, de eigenlijke beleving van de relatie, dat wat we veelal het meest kostbaar, want voelbaar vinden. Er hoeft geen leiding genomen te worden, er is overgave gaande. Verregaande overgave.

De vraag “wat is vriendschap?” blijkt dan beantwoord te worden met zoiets als “ruimte”, “knuffel”, “luisteren”, “aanwezigheid”, “stilte”, “vertrouwen” of “zucht”. Niet alleen, of überhaupt, als concept. Als gedeelde ervaring, ook weleens op fysieke afstand. Diep diep diep existentieel. Rauw, rouw, ruim.

Leiderschap is begeleidend aan deze gedeelde beweging. Ze bevindt zich nergens, gaat voorbij aan gelijkenissen, is altijd in beweging en ontsnapt plannen. Het is de geleiding die je voelt. Voelen. Voor en na het woord. Ai ai ai….

PS: relationele moed wordt gevoed in vele reflecties uit de bundel #Intensmens.

Agnostic consolation

“Cause everybody knows, that nobody really knows
How to make it work, or how to ease the hurt
We've heard it all before
That everybody knows just how to make it right
I wish we gave it one more try
One more try, One more try, One more try
Cause everybody knows, but nobody really knows.”

'Everybody Knows', John Legend

My chest burns. It feels as if someone is attempting to get away from my chest but has a hard time pushing their feet strongly to the ground, lifting themselves up and away from that area that feels so intimately me.

This is crushing me, my dear. I can’t survive this way, conditioning tells me. Nausea takes over, my facial muscles shrink, it feels as if I am swallowing something hurtful, sharp or toxic even. This is disgust stemming from early life hood experiences, so I construct. I do not want to swallow this anymore; I do not want to spit it out either. I want to breath freely, soften my face, break free from this suffocating umbilical cord. I want to be open.

Less mean, more loving. More lovingfull, less mean-ingfull. In any case, clear.

My heart wants to scream, howl. But it is silent in this little, shrinking spot called Lot. Silence is like a blanket wrapping me up in a warm pressure stemming from depths that even transcend direct physical connection. We scream by being silent, sometimes. Even babies do so, I reminisce.

At times, the deepest kind of consolation of emotional pain comes from knowing that nobody really knows. This time, I feel this to be painfully true because the current, attention demanding pain is intertwined with the wrongdoing projections do that are fueled by silent biases of superiority. Neglect of bitter loneliness, abuse of integrity. This is a quality of loneliness that brings persons together powerlessly unable to hold in each other sacred in that painful place, attached to the pain of loneliness, almost too mean(ingul) to let go of. The pain smothers one into apparent cardiac arrest, becoming closed off receivers of verbal rejection, becoming evenly skilled at the art of distancing anyway one can while being interdependent.

We even have to go back to the time we were babies. Clearly vulnerable, even if clearly gifted. Clearly preverbal, even if communicating.

Nobody really knows, everybody knows. Hear my agnostic consolation.

Look at that little one, big Lot. Honor her with and through radical gentleness. Life is truly vulnerable.

Eulogy

He chose to end his life.

This void little life, embodied in an unusual sensitive nervous system yearning to expand beyond norms and expectations.

The news only mentions an accident on the railway track.

Somehow, shivering briefly, I feel infuriated. The word accident seems to take away the last breath of his agency. His will. Then again, I imagine his vulnerability imploding year after year, until those last upheavals of liveliness were symbolized in the act of walking towards the rail track. This, I know, is a deep existential invitation for me to grieve, just grieve…Will or no will, this is not the question.

He was one of the first persons I briefly accompanied as an emotional guide for the gifted, more than 10 years ago. We concluded that a different kind of guidance would better suit him. It was my impression we stopped when we approached the emotional abyss.

Of course, the question roams in my now existentially widened, sensitized mind...Should I have done something different? Should I have trusted my instinct more, didn’t I? Is this even a viable question…. Life does not grant you any guarantee to solid answers.

The only thing I knew for sure, was that we could not cocreate a deeper sense of openness, of energy in motion. The loneliness appeared bitter. My own sense of autonomy a bit too brittle.

“I think he sensed this different kind of awareness, but he just couldn’t actualize it”, I hear myself say out loud. Simultaneously, I start to wonder how social systems have failed him, must have failed him to feel enlivened as the remarkable creative person he was, in the midst of society, of connection and care.

He appreciated our connection back then, so much was clear, soothing my conscience. A knowing that goes beyond the easy appeasement of recognition though. I cherish the gratitude I believe we both felt.

I also felt his enclosed, looping anxiety, slowly taking over his whole psychic structure. One might call it a negative disintegration. Emotionally, it feels like the slow vanishing of intense aliveness, calling into mind his characteristic intensity. Non-relieved chronic states of emotional ambivalence ultimately break one’s self-determination. Or intensify the chance of a “will to rupture” to impulsively take charge in the eventually absolute form of a death instinct. Or so I imagine.

He stopped creating. Even music did not find its way anymore through his fingers. This must have silenced his sense of meaning.

He was the architect of astounding technological infrastructures. Extra ordinarily gifted. But really.

None if it rung a caressing bel to his tinnitus threatened ears. Achievement meant nothing for an attachment hungry soul, the hunger stemming from places which even a sense of belonging with special friends could not still.

We keep on thinking about those brief moments in time before his body moved towards the rail track. History keeps on rewriting itself endlessly, marked by his footprints, the only proof of his physical life that remained intact after death, a little bit longer. Is this a consolation? My heart mourns.

Were we alive there and then, in his pain and sorrow? Was this, to him, the best way to leave his loved ones, to unburden them, as I imagine he might have thought? He must have been in deep pain, a pain overshadowing one’s ability to perceive it as perceiver dependent suffering, a pain gasping away the breath of self-awareness, finally.

A little aching child inside my chest longs for the tinnitus to keep on resonating in the sound of an electronic peep one hears in hospitals, affirming cardiac arrest. Longing for the sound of his afterlife, actually. We now only have the bells of the train, or so I imagine again, trying to conjure a felt sense of logic out of this tragedy. The machinist desperately trying to warn him, doing what others could not, trying to overpower the sound of the peep in his ears and awaken him before it was too late. But of course, the machinist did not signal him with his existential angst. In the end, against all the odds of his diminishing life energy, everything went much too quick, and no one could have had the power to intervene. Like he knew better than anyone else, we can not thwart physics.

Painfully, I feel like he sought relieve on levels of reality that were actually much too small for his creative reach. Self-medication and a hyperfocus on chemistry could not avoid the disintegrating impact of his spontaneous self-expansion and the accompanying frustrated need for a shared social reality, all infused in ongoing self-rejection.

What is left is finding our own rituals to say goodbye, touched by the imagination that loved ones may have been struggling with this pending farewell for years already. Tiny tiny goodbyes until the remaining one was swept away in fragment of seconds, beyond the realm of connection. What is up for us to do now, is honor his echoing existence in our lives by remembering him for who he was, before and beyond the suffering. Soothing is the image of life and death as intertwined contact boundaries of intimacy.

****

We miss saying goodbye to you, pall, like those nearby often yearned to say hello to you. Don’t feel guilty now, we are just going to remember that untethered authenticity. Inhumanly vulnerable to you, profoundly unique to us.

With the kind of love that embeds you with pure softness, stroking the suffering into a felt presence in our hearts.

May you be well. We never wished you anything less. Farewell.

ALotness

"To be a flower, is profound responsibility."

Emily Dickinson

Whenever we construct a concept for a particular experience, it becomes more easy, more efficient, for us to predict (conceptualize) situations and create related “instances of emotion” (Lisa Feldman Barrett).

I have often felt out of tune with others, as if I missed crucial parts of myself within the interaction. A mix of alienation, disconnection, disorientation, a lack of direction also. What am I doing here? Who am I? Why do other people seem to deny the emotional undercurrent that to me is so abundantly present, the pregnant silence we need to talk about to actualize whatever is virtual in this meeting?

This experience, I might call it ‘Lotlessness.’

Now that I have a word for it, it comes with an alluring preciseness. Now I know what I was experiencing! Painfully, but understandably. I would add: feelingly.

All those moments of feeling “too much” yet not having anyway of letting this "too much" just flow within the interconnection. Lotlessness.

Not so long ago, I got to know someone more intensely with whom I have quite a lot in common. We share interests, passions, have been studying comparable topics, are part of several overlapping social networks, and our values seem to resonate quite strongly. It was quite rare for me to experience so much interconnection, so making sense out of this appeared challenging. The intensity of resonance made me seek answers. How can I conceptualize this? My brain, if you will, sure was eager to give a name to this connection. That is efficient and will make the whole relational dynamic much more predictable….

In a certain way, this connection is the opposite of “lotlessness.” It draws me in, also because relatively recent situations in my life came with many different instances of “lotlessness.” In other words, my body was ready to receive new sources of life energy. It was in need.

I might call this particular connection “Alotness.” Although this word remains rather abstract, it does paint a (humorously) precise picture of something that we have in common, that resonates also with the perception that others might construct of both of us. If asked, many would represent both of us as people who are ‘a lot,’ difficult to pinpoint, complex, and (yes, yes of course) intense.

In this process of connecting with each other, my experience is that I keep on trying to create a shared social reality out of this “alotness.” These attempts are also important, because once I, or we, got something conceptualized, this would demand less energy and would make this connection in a sense also less threatening (a.k.a. more predictable).

But it is not an easy job, I tell you. It is almost “too much”! Ah, what a life lesson…

The process is humbling me to see how intimacy works, how it can feel like, and also how having this raw sense of intimacy can shake up one’s complete mental-emotional system by a lack of predictability. It is a paradigm shift, ironically precisely because very intimate paradigms now lay bare on the experiential surface.

Here is someone that, due to an amazing interaction between interoception, learned concepts and experienced social realities, seems to feel A LOT of what I am feeling. My life story of being quite alone in this manner is now turned over by my confirming chin anytime I hear the other person speak about what is emotionally going on in a situation, or what could be creatively interesting to do, or what kind of unfolding might be happening in the world, or….

To create a hospitable space for this “alotness” to find its own quality without running the risks of taming it too soon according to dominant cultural concepts, my own challenge is to allow the connection to grow within the acknowledged boundaries (emphasizing that we are and will remain “connected yet different”) of a nonetheless rather big space of possibilities. So, hopefully, neither of us feels unbearably threatened to lose ourselves within this “alotness” (no threat of “lotlessness”), and both of us feel challenged and teased enough to keep on doing research in the relational dynamic.

Ahhh.. can I think up a concept for this dynamic?

“No-onelotness”! Ha! Or we are “lotying,”.... associating it a little bit too much with the lottery, though.

Well, I am starting to be a little bit too self-referential, don’t you think? (seeing my nick name is Lot) This person hits me hard in the heart area, I can’t seem to disengage from self-referring ways of being alive and together.

We have something here called Love. And like we all know, Love has many different shapes, forms, colors, dynamics, …And Love is often not what we have been taught it is.

“There is more going on than we can see or understand, and we need to find a way to lean into the mystery of things…. and recognize the evident value in doing that, and summon the courage it requires to not always shrink back into the known mind.”

Nick Cave

I feel grateful for the fact that this person is willing to be open towards the process. And for myself for doing so also. I notice myself feeling scared at times by the complexity and intensity of it, experiencing difficulty in doing what I preach (on the website of my company A Lot of Complexity):

“Appreciate the complexity of the world and don’t shrink from it.

Stephen Nachmanovitch

The diminishing of predictability makes the relational dynamics emotionally taxing. And increasing predictability makes it awkwardly intimate, either because of a more intense sense of closeness or because of the sadness accompanying new distance between us. Like attachment dynamics, fear of commitment and fear of abandonment do their “attachi-dance”.

What do we have in common? Is what is resonating between us also a reflection of some emotional undercurrent created by the way we were both brought up? What kind of undesirable attachment dynamics are part of that enticing resonance? Is this something I want in my life, or are these emotions based on faulty projections stemming from the past? Am I misattributing love to the forms of predictability I was used to when growing up, even if they were not that good for my wellbeing? How can we distinguish these projections from vitalizing forms of intimacy? What kind of journey are we going through here?

I do my emotional work. Time and space allow for discernment.

“Love is the imaginative recognition of, that is respect for, this otherness.”

Iris Murdoch

What do we keep close, what do we lay aside? I do not know yet. Surely, are patterns of dysfunctional family life are part of this bubbling and at the same time unusually normal connection. It is vulnerable. It is catalyzing me to put more boundaries into place, reorganizing other relationships and how they were impacted by projections. This is what is happening. Alotness!

I bow to the flow of life, its overpowering motions, the notion that I cannot decide what this interconnection is precisely, the way this process teaches me to be humble and thankful for any kind of direction it takes, the sheer experience of deep connection it allows me to be with. The “alotness” of it… At times, leaving me only three words reiterating in my mind: I love you. And yes, I do, even if having no clue…Thanks for being you!

These kind of connections seem to be magical.

“If a tree falls in the forest and no one is present to hear it, does it make a sound?”

[…]

A falling tree itself makes no sound. Its descent merely creates vibrations in the air and the ground. These vibrations become sound only if something special is present to receive and translate them: say, an ear connected to a brain. […] Even after the brain receives electrical signals, its task is not complete. This wave must still be interpreted as the sound of a toppling tree. For this, the brain needs the concept of “tree” and what trees can do, such as fall in a forest. This concept can come from prior experience with trees, or from learning about trees in a book, or from another person’s description. Without the concept, there is no crashing timber, only the meaningless noise of experiential blindness.”

Lisa Feldman Barrett

You see, this connection offers a depth of reality I could only intuit that was there. There is new intensity and complexity of shared reality here. Now I can hear my own voice in the silenced silence. By hearing this voice, thanks to the finetuned, adaptive listening of the other, I notice other sounds as well. Silence is speaking to me in ways impossible before. Thanks to this meeting of bodies-in-minds, the emergence of minds, I can surrender to a new reality of being me. Less loneliness, less lotlessness, or new ways of lotlessness, also leading to more alotness; a gateway for new nuances and layers of reality to be experienced.

This connection is teaching me how to be the best, unique, version of myself. Different, yet connected. Self-expansion. It is drawing me towards a deeper source of life energy than I have accessed up till now. It is allowing me to be as energetic as I am. It is like a container for the process of self-actualization.

“The perilous time for the gifted is not youth. The perilous season is middle age, when a false wisdom tempts them to doubt the divine origin of the dreams of their youth.”

Elizabeth Peabody

This connection is actually training me in being highly gifted once more. It is exciting a beingness into a becomingness. It is refreshing my dreams, intensifying my strengths, allowing me to accept the experience of a calling, porous yet firm as it is.

“Self comes to be through the contact with other which is mutually transformative, and which does not leave both sides as they were.”

Andreas Weber

What more could I ask for? What can I give so that this “gift” I am experiencing here is reciprocal? Just the hearing-together is silencing the need to answer this question. This connection is making me “fall in love with the where I am” (paraphrasing Jeff Foster).

This is quite (an) a-lot-ness. A-live-ness unfolding right now, right here. It is a love teaching me to be patient, generous, undemanding, honest, open, self- critical, daring, present, committed, authentic,...

This way, much more “a-live love” is flowing into other connections. The process enticing me to ask the following question:

“Do you hear the flowers sing?” (read this article about giftednes and relationships).

This connection is inspiring me to write poetry. Because:

“Poetry embodies the complexities of feeling at their most intense and entangled, and therefore offers (over centuries, or over no time at all) the company of tears.”

Donald Hall

This connection offers me tears, those deeply healing ones. The grief that allows the lover-within-me to rise up from depths unknown before.

Eventually, this connection is teaching me to be radically tender:

“Tenderness is the most modest form of love. It is the kind of love that does not appear in the scriptures or the gospels, no one swears by it, no one cites it… It appears wherever we take a close and careful look at another being, at something that is not our ‘self.’”

Olga Tokarczuk

It is an interaction which comes with the birth of a particular kind of genius, stroked into being. Boldy spoken, rooted in the most intimate realms of experience though:

"Genius is both a specific gift and a possibility that has not yet occurred; it is not fixed internal commodity to be exploited and brought to the surface, but a conversation to be followed, deepened, understood and celebrated. Genius is the meeting between inheritance and horizon, between what has been told, what can be told and what is yet to be told, between our practical abilities and our relationship to the gravitational mystery that pulls on us. Our genius is to understand and stand beneath the set of stars present at our birth, and from that place to seek the hidden, single star, over the night horizon, we did not know we were following."

David Whyte

You see Lot, this connection is showing me a Lot.

Photo: Annelore Bensink. I chose this photo because I feel my posture reflects the birth of something vulnerable (the intense moments prior to "flowering", the genius about to be born. The period in which this photo was taken is also part of the process I wrote about in the post.)

Me is still a We

 "What we lack is intensity of life" - Jung

Somehow, I had the luck and experienced the curse of being ‘twice exceptional’.

On the one hand, I was bright, and teachers noticed this quickly. On the other hand, underneath the surface, I struggled a lot to keep on track. Partially because the educational content was not adapted to my top-down learning style. Also, heightened sensory perception was quite distracting, and came with an equally strong bottom-up learning approach. Now, this made the whole learning process quite challenging! On an early age, I decided (or had already learned) to not let anyone notice what was going on mentally and emotionally, and I developed rigid behavioral tendencies to cope with the shaky interaction between the tendency to expand and the tendency to contract.

Counting ‘synesthetically’ luckily happened within the boundaries of my skin, I was sure to get the right (meaning: not wrong) answer on that painstakingly white paper….

The way I write about it may make it sound like it was all a heavy load. And even if attachment struggles born out of dysfunctional family dynamics had another impact on my resilience, this complex inner (rather: internalized) challenge did came with an intense inspiration for authenticity to develop. For authenticity to (t least) remain in the eye of the beholder, me.

I was quite aware I needed to find my own unique way of being human because overstretching adaptation was often so energy draining. I learned to work hard and at times felt betrayed when those nearby would emphasize that “everything came so easy for me.” It may have appeared that way, but that was not my reality. Day after day I tried to schedule my learning process up to the tiniest minute. Some might have called me a “nerd” for doing so. It was my way to survive in a period of social unsafety, loneliness and increased educational complexity while feeling an intense drive to get my degrees and, someday, feel liberated from those pressures to confirm and achieve in ways that did not fit me (and many others).

That same nerd just listened to rap music for hours (well, that makes one a word smith!), had intense (some might say obsessional) interests, and was an intense lover for deep connections. That same nerd preferred creating and often being alone, was quite ‘untouchable’; that same nerd showed leadership qualities.

A bunch of paradoxes became the leading theme in my identity search. At some point, I gave up the fight. The fight against myself, against adaptation, against complexity. Let this process of being me emerge from a shared goal of living; I can not continuously undermine my own needs, and I do want to be a vivid member of communities.

Nowadays, I hope to inspire others to recognize their authenticity within connection. Immediately I feel the need to share one of the communities that inspire me, how nourishing this reciprocity can be!, to do so: https://houseofthebeloved.eu/

I feel grateful for the awareness of the importance of my authenticity to survive the rather lengthy process of social adaptation. Grateful for the processes that have helped me to attune to others, understand them, and myself, from multiple perspectives, and keep some of my, and therefore also others, emotional integrity intact, even if a lot of things happened that need(ed) deep healing.

Authenticity has been a safe haven much as attachment this has been. Both have felt unsafe, both have felt opposites, both are immersed in an intense dance. They share a common goal, I’ll tell you. Allowing all nuances to be expressed on the spectrum of being human, and, if I would have a say in this (ha, and I have!): to push us beyond thinking in population, to invite us to think in differences.

Let me count; twice exceptional means more normal than the normal we expect. Any social interconnection is, in some way, ‘twice exceptional’.

You see, it is in the intensity of life that we recognize the continuous unfolding of ‘diversifying differences’ as the basis for that which we frame to be something (in) common. Bottom-up or top-down, it depends on your perspective.

Embodied understanding of intensity has saved my life, has saved my juice for life. Poring through the ‘pores’ of my skin, something beyond the boundaries we have been taught in Western societies. Me is still a We.

Unveiling construction

“The Ifaluk of Micronesia consider emotions as transactions between people. To them, anger is not a feeling of rage, a scowl, a pounding fist, or a loud yelling voice, all within the skin of one person, but a situation in which two people are engaged in a script – a dance if you will – around a common goal. In the Ifaluk view, anger does not “live” inside either participant.”

Lisa Feldman Barrett

Considering variation as the starting point and exploring what, in the metaphorical middle of this variation, this common goal actually is…That, to me, sounds like potential sensitive and creative ways of being together.

Whatever I might frame as “falling in love,” the other might frame as “deep resonance,” “a newfound family”, “insecurity”, “uneasiness” or even project violently, phraming it a character, or maybe even ontological, flaw on my part.

In what kind of dance are we entangled here? The ripening of a relationship is like a construction (deconstruction and reconstruction) of this dance. Just a second ago, what was endorsed as love, now appears to be anger. I might reject myself or the other; how could this shared reality possibly be so changeable in a split(ting) second?

Whatever you frame anger might be something quite different for the other person in a particular context. And might even ‘mean’ something wholly different to you, in a different context or through the activity of different concepts!

Feldman Barrett prefers to speak about “emotion categories.” What exists in the body and brain is affect, emotions include (inter - and intrapersonally) diverse multiple brain networks working together:

"In every waking moment, your brain uses past experience, organized as concepts, to guide your actions and give your sensations meaning. When the concepts involved are emotion concepts, your brain constructs instances of emotion."

Fedman-Barret’s “Theory of Constructed Emotions” influences me to feel – interoceptively, conceptually and ‘realize’ socially - a sense of humility. Was it love – or was it anger? Keep that question in mind, keep it open…. Lot. Is it either/or? Discernment is a skillful dance.

“Ingredients going into this [emotion] construction include interoception, concepts, and social reality. Interoceptive predictions provide information about the state of the body and ultimately produce basic, affective feelings of pleasure, displeasure, arousal, and calmness. Concepts are culturally embodied knowledge, including "emotion concepts". Social reality provides the collective agreement and language that make the perception of emotion possible among people who share a culture.”

Life seems so much simpler when understood from a binary position. Or is this a form of emotional imprisonment..?

Through emotional development (shall I say “emotional re-construction”?), interconnection can again serve as a base for emotional flexibility and a greater variety of being together, taking care and being authentic at the same time. Not suppressing embodied processes of traumatic life experiences, processing experiences through different therapeutic, cultural, and artistic perspectives, may serve to have more embodied wisdom, more conceptual freedom, and more culturally rich ways of constructing “instances of emotions.”

When my friend, with whom I just had a fight (or so I construct), walks towards my front door, the tension in my body is conceptualized as fear, and I get ready to defend myself. Am I still angry?

When my friend, with whom I just went through an intense emotional journey in a new environment, walks towards my front door, the tension in my body is conceptualized as excitement, and I get ready to open my body for more inspiration and connection, shaking a bit while doing so. Am I falling in love?

When, in that very instant, I was about to get sick, my body temperature rising bit by bit, the uncomfortable sensations contribute to my interpretation of anger ‘versus’ love, thus depending on the concepts and (constructed) social reality I am in.

“I must be love-sick,” I tell myself.

You see, it is of utmost importance we dance this emotional dance together. So that we can be creative together in the ways we construct the realities we live in. Emotions can teach us this highly creative power; they mirror how we construct “instances of emotions,” how we give meaning to, and how we (re)create our sense of reality. Since everything is connected, there is much to integrate in this process of sense making together. Storytelling, education, embodiment,….to name a phew.

How does this energy-in-motion dance on the landscape that I call ‘me’ or ‘we’? Mountains of conceptual frameworks and broadening rivers reflecting our social realities influence the course of the sensorially intense waters which we are. We do not 'unveil' our emotions, we (de)construct them, even if - and let us keep that deeply in mind - not everything is relative.

See this Wikipage for more background information.

Photo: Annelore Bensink

Leadership: allowing the sensation of the other within your surrendering self

“Sometimes we're responsible for things not because they're our fault, but because we're the only ones who can change them.”

Lisa Feldman Barrett

As I read this quote, I notice how my body seems to detect changes in air pressure, as if constructing a resonance of the words “the only one” in such as a way that is seems another person is telling me this as an assignment, pointing towards me, simultaneously addressing the distance between us.
I don’t really want to hear this, I tell myself. And now I only see half of myself in this mental image, casting a shadow over the person in front of me, something I dare to blame the wavelengths of light surrounding me instead of lurking in the ceilings of my unconscious, the birthplace of mental magic.

The little bits of humanlike magic with which I (we, thank you reader!) create a particular reality out of Feldman’s citation – how intriguing.

Comes to mind a dear friend, highly gifted in such way that social complexity is smoothly summarized by eloquent and accessible simple truths which resonate emotionally long after the swift moments in which she shared them with a change in air pressure that feels both joyful and desperate…

We were talking about certain qualities of another dear friend present during the meeting, contextualized within the context of dysfunctional family dynamics and how these led to his caretaking, a miniature example of leadership. Now, this kind of leadership was surely not synchronized with all of his complex needs back then, parentification and loneliness in relationship to siblings rose out of the dynamic and life's energy leaked away (this way, he was less able to explore freely and playfully), but since the enlightenment of honesty, crying and yelling had already healed those painful inner wounds, we also spoke rather lightly, constructing and deconstructing the way this life story could be told more creatively and acceptively.

The ‘leading’ friend responded plainly yet touchingly:

“Well, that is also how it just is, as far as I can see. You are wise. That is just what it is also. Maybe you are just that, a leader.”

Silence followed and told us how the body of the receiver of this complex yet simple message probably processed so many different sensations that the brain could not yet create a new meaning – narrative - out of it that could be shared verbally with the broader world of mind(s) emerging from this interaction.

I come to think of the many conversations I had with gifted people trying to figure out their social and emotional journey and, well, place in “the world.”

Conversations are constructions and deconstructions of personal narratives, and in this way a (re)creation of emotional meaning, an integration of a-live-ness in such way, I would say hopefully, that one senses a degree of emotional anchoring and freedom to go on exploring (the) complexity of yourself and the world without the constricting influence of limiting beliefs and conditionings.

Sensations rising up while speaking about life’s experiences recreate emotions, and the interpersonal exchange during a conversation is intended to offer the social and bodily conditions to go through such a recreation that emotions are processed deeply. So that sense-making is offering those beforementioned degrees of freedom. Authenticity and creativity. Adaptivity.

“An emotion is your brain’s creation of what your bodily sensations mean, in relation to what is going on around you in the world.”

Lisa Feldman Barrett

Of course, emphasizing one’s leadership qualities without paying attention to hardships that may be intertwined with this social structure and context of highly subjective experiences can be an emotional bypass. Freedom (to be authentic) without considering responsibility arising out of different social positions (such as the child’s dependency on the caretakers) is not really freedom but a way to avoid the vulnerability of interdependency, and what is means to be a human-animal. Attachment needs overpower authenticity needs when (and it is) survival is at stake, like Gabor Maté addresses in this video.

But, in the journey of giftedness integration, at some point that we can’t pinpoint on forehand, the emotional room is felt to harmonize attachment and authenticity in such a manner that it reflects back a social dynamic repeating itself frequently without directly implying one needs to, again, reconstruct the meaning of the intensity of related emotions to personal wellbeing. Acceptance is a-live-ness. Awareness of leadership is just what it is. Awareness. It is a way of being responsive to both the self and others, of the relationship between them, that is the reality we live (in):

“It takes more than one human brain to create a human mind.”

Lisa Feldman Barrett

Our mind, also as unusually bright persons, is not to be found, particularly in our brain. It is a cultural artifact, embodied and contextualized cognition. The much emphasized sensitivity that for many comes with being gifted (and can take on many different forms), is this responsivity on the relational level, whether the relation is qualified by a meeting of the person and the materialized, concrete sensorial world around them or a social merging of different sensorial inner worlds (as if, when zooming in and out at the same time, we are talking about a difference here..).

If being gifted means for many being intensely responsive, this responsivity comes also with a response-ability. Letting yourself chew on this, letting your body process whatever responses come with reading the latter phrase, reconstructing and deconstructing what this means in relationship and endless interaction and merging with the world around you, is frequently a giving into some form of socially mirrored leadership.

There is pain in the story, there is joy in the story. There is life flowing through you. You do not need to do something with it. It is what it is. It can be “useless,” it can imply intense moral ambition. Something we get, feel, and narrate, social recognition, sometimes we don’t. It is intensity. Feeling. Living.

Now, being “the only one,” referring back to the first quote by Feldman Barret, does not mean we have to do everything alone, even if it can imply there is a lot do and process alone. And aloneness does not per se imply loneliness. But it can come with the emotional experience of loneliness. This also depends on how we construct and reconstruct the sometimes-unpleasant sensations we experience when being, processing experiences or working alone. Even the word unpleasant is the way we give, have learned to give meaning to and communicate the physical experience...

Do these unpleasant sensations mean we are in need for social connection? For support – something we might also have missed when we were younger, intense experiences that keep reminding us of how our mom, dad, both, or other care takers could not provide us with the presence our vulnerable young beings much needed?

It might imply that we are about to take on leadership in a way that may not directly mirror the achievement-based representations we have been taught throughout our school years. It might be possible, here comes the creativity of emotions and the way we construct and reconstruct meaning through them, that leadership in that moment actually implies asking for help rather than being lonely...:

And that kind of leadership can be really threatening. Particularly when one has somehow, at some point, decided, in interaction with the world ‘around ‘them, that they will do everything alone, safeguarding one’s sense of self of the threat of being an outcast…

But this, sadly, may imply that one is not responsive enough, so to speak, towards oneself, one’s own needs. And this self-leadership is one of the aspects I see myself and I see other gifted people at times struggle with.

You are the "only one" that can ask for help if you really need it, sensing its expression on a physical level, Lot.

Take on that response-ability. Not to be a good leader according to someone's norms, just to be with what is, spontaneously leading the stream of awareness towards that cuddle...

Surrendering.

(post-blogpost: once I met someone that I trust as a leader, if you will, I am learning to give into this surrendering. This has been a long journey. The irony is that now I see how this situation and process comes with an increasing awareness of how I can reflect leadership “in” another person by providing help, that cuddle, surrendering to a horizontal, reciprocal relationship. Complex. True. Touching. Beautiful, isn't it?)

The place of eros in the classroom

“Sit still,” I told myself diligently. “Don’t talk too much,” referring the anger directed towards the teacher back into my body, soaking it into my nervous system, transforming outward energy and the felt frustration of needs into paralysis.

I tried to connect with my young friends sitting around the same table to channel the energy I felt streaming throughout my body. This led to another reprimand which I could also understand, but understanding does not fully silence the hunger to live, love and learn. And there was yet another concrete example of how counting works that got me disturbingly distracted...

Not knowing how to consciously and healingly inhale and exhale that drivenness to learn, I noticed how it became absorbed into a fascination towards other people. How do they ‘manage’ this educational environment that frustrates me intensely? Can I learn from them, or in any case study their behavioral tendencies up to that extend that I can cope more easily, with less free energy roaming around my system? I want to live; I don’t want to disintegrate yet!

You see, this was existentially threatening.

I really, really, really wanted to go to school when I was three, four years old, maybe younger. This “really, really, really” was life’s energy bubbling up in my biology. I yearned to be as alive - as I intuited with all my instinct - as I could be. The world is fascinating, right? The world and me fell inlove easily in the most intimate realms of my inner experience, boldly, romantically speaking.

In the insightful words of the inspirational thinkers Bell Hooks and Sam Keen:

“To understand the place of eros and eroticism in the classroom, we must move beyond thinking of those forces solely in terms of the sexual, though that dimension need not be denied. Sam Keen, in his book The Passionate Life, urges readers to remember that in its earliest conception ‘erotic potency was not confined to sexual power but included the moving force that propelled every life-form from a state of mere potentiality to actuality’. Given that critical pedagogy seeks to transform consciousness, to provide students with ways of knowing that enable them to know themselves better and live in the world more fully, to some extent it must rely on the presence of the erotic in the classroom to aid the learning process.’ (Bell Hooks, Teaching to transgress)

Teachers putting an understandable string on my stream of words (the birthplace of verbal virtuosity I remind myself gently with backward soothing of my emotional system), made me search for other outlets of this erotic energy. I fell in love, got infatuated, with other students and icons early on and with great passion, noticing with an awkward sense of self how this differed from other children. Is there something wrong with me? Why I am this eager? Sensuality of learning was not something that was named and accepted as such.

And why, against all odds of these educational frustrations, do I want to become a teacher anyway? A thought that popped up when I, as a seven-year-old, wrote down this future perspective with great self-determination in a class book.

Thanks to the insights gained by Bell Hooks perspectives, and, among others, a lively participation at the communal effort of rethinking education organized by House of the Beloved (curious? Check out the community), I sink deeper and deeper into a firm integration between desire and learning.

Between yearning and learning, it is not an enormous difference, huh ?

Why is it that moving is so important for learning? There is much to say about this. Thinking is (like) moving through space, a landscape...It is like sensing (making sense out of) how the energy is in motion (e-motion) and creating the space in which the energy is moving at the same time.

Hmm, my body groans. Sitting still, becoming more aware of the energies in motion “running around”(jumping, stretching, tingling, tweaking, grasping, holding back,…) in this repeatingly reconstructed, recreated landscape can for a while offer enough inhibition of extraverted (e)motion in a way that may come with increased clarity of thinking; awareness, and the intertwined, increasing ability to discern (deconstruct) different thoughts and perspectives, weighing their clarity and relevance, their interconnected hierarchy. This “weighing”, to me, is again part of emotional intelligence (essentially, thinking and feeling are fully interconnected). Following these perspectives…in classrooms, a combination between critical thinking, meditation, interconnection and relaxation techniques, and rituals and practices that allow for intensity of experience to be experimented with logically seem to do justice to a combination of learning needs. This combination is a direct reflection of the complexity and intensity of being a human-animal, of being this unique embodied cognition. The world is our classroom and our bodies teach us so.

I passionately believe we need to share our experiences and processes around the place of eros in our classrooms. It might be a bit taboo, and thus we need to speak from a place of honesty and respect.

The first time I met a teacher that, in my experience, could contain the intensity and complexity of my experience of being alive and yearning to live, I deeply fell in love! This became one of the most profound learning processes I can look back on with great gratitude. Thanks to the firm integrity of the teacher, thanks my willingness and openness to share my experiences, I sense that boundaries were both kept in place (yet another thankful learning process) and my desire to learn was not contracted into self-rejecting behavior or disillusion towards the educational setting. This is also the birthplace of a new trust in a learning community.

Learning is to love. How can we, teachers, and students, co-create embodied openings to dive into a learning process transcending the normative roles we often represent, and which often suppress the intrinsic powers to learn, intrinsic to life, our ‘elan vital’ (Bergson)? Which conditions are both safe and risky, in that sense, that we can be both responsible in the ways we connect, also from places of authority, and be intensely responsive towards emotions as the source of vitalizing learning? This does right to what it means to be together: to be respons-able.

Now that I feel and recognize my own voice again after a period of feeling that same voice quite(ly) imprisoned, I can relearn how to sing together in a way that heals the learning that loving is.

Grateful!

*Explore your heightened awareness of living. Intensity is richness for all of us, see this article.

*Want to integrate your educational experiences combined with your exploration of giftedness in a way that is a ware of and transcends limiting beliefs? Feel welcome to contact me.

*Are you looking for a teacher and thinker to create inspiring educational experiences or (re)think education together with? I am here !

*And I feel deeply drawn to speaking about education, (professional) growth and emotional and existential development as an vitalizing inspiration for those working in many different fields. Contact me if you are (thinking about) organizing a meeting (conference, retreat, training,..) on these topics:

lotte@alotofcomplexity.com

Surrendering to contol

“And once the storm is over, you won’t remember how you made it through, how you managed to survive. You won’t even be sure, whether the storm is really over. But one thing is certain. When you come out of the storm, you won’t be the same person who walked in. That’s what this storm’s all about.”

Haruki Murakami

2023 has been an emotionally loaden year. The last two months emotionally characterized by the release of anger, frustration, even agony. It now feels as if remaining residues anxiety evaporated by expressing instead of suppressing what someday felt as insurmountable emotional depression. However steadfast anxiety was part of my daily experience, it is increasingly diminishing from my inner landscape. At times, the chronic zoom of anxiety I know so well seems so far away that trying to remember that particular emotional ‘organization’ and quality is like trying on a totally different mindset, dimension, paradigm even.

A thought pops up: is this a sign of developmental regression? The resting of inner conflicts. Should I experience more ‘developmental tension,’ as Dabrowski referred to in its theory. Ah, I think, this is a glimpse into that world again: the thought patterns dictating that I should be different. Of course, the inner tension to develop in and of itself is livening and spontaneous. Exploration and expansion, curiosity, and sensitivity; surely they imply a continuous adaption to a world complex enough to study long after afterlife . Then again, when that developmental instinct is intertwined with survival modus, an ongoing sense that something is wrong and needs my immediate attention or otherwise I will ‘fall apart,’ then some of its intensity does not express itself in any developmentally healthy way. Or, at least, it comes with a profound energetic cost.

I eagerly wanted to go to school, anticipating to learn a lot, explore and quench the cognitive thirst I sensed. Disillusion got a hold on me when I noticed that we were supposed to play rather than focus on content that intrigued me. More specifically, I did not enjoy playing with others, I found it quite disorienting and my way of coping with this was to create games that others could follow. Me being the one dictating the rules and not needing to stand in the middle of the group felt comforting and also gave me the opportunity to try out different social set ups to find out how this being human-together works. Perhaps it was received and perceived as a sign of strength and leadership quality and surely, this was also the case. What was less visible though, that underneath these strengths lay a vulnerability I could not give words to. Being on the playground with a lot of kids running around and oftentimes screaming was a sensorial overload. Then there were the rules of the games that I did not enjoy, particular when it included physical contact. Then again, I had these outbursts of energy during lessons, finding it difficult to stay quiet for a long time and being reprimanded a lot for talking too much, so I learned to silence myself and lost connection with whatever was asked to do, because I experienced an inner disharmony of stimuli. Furthermore, teachers, to me at least, seem to say one thing and then do another thing. I sensed emotional changes in their voices and my attention was drawn to this information. Couple that with not having an ‘obvious’ embodiment and understanding of authority; distrust is the outcome of that mix.

I just really wanted to reorder the ‘outside’ world in a way that was much more soothing to my inner experience. Here comes the leader, trying to adjust the world to my needs. And here rigid behavioral was born that I tried to hide. Creating and recreating times schedules to order my world. Writing down what I would do every 15 minutes. Memorizing information instead of learning the system.

This has been a long trajectory, trying to adjust. And when my world became more complex, entering high school, experiencing the hormonal upheavals, and increasing social dynamics, under while going through the impact of a dysfunctional family life…. anxiety peaked. How could I reorder a world that appeared to be so chaotic? I found structure in eating disorders, retreating in my inner world, writing, listening to music over and over again, and identifying myself intensely with subcultures, almost believing I was somebody else, fleeing into fantasy as a way to quiet the overwhelming incomprehensibility of the ‘real’ world. I tried out many different social identities, could not sense that I was part of one particular group. In the meantime, intense passions developed, finding myself hyper focusing on topics and puzzled by the fact why others did not seem to so intensely involved. I did know, luckily, that I could connect in one particular way with friends. By listening and giving advice. A little psychologist, also born out of a lifelong study of people and their focus on social dynamics. Seeing I sensed the world intensely from the inside out, I could give other insight into that inner dimension while slowly building up a sense of the social system on the basis of those individual inner building blocks. Often I felt like an outcast. And the more independency was asked to cope with life(‘s choices), the more stress I started to feel, because I did not know how to answer the question “what do you want” without considering the intense effort I always felt to adjust. It was as if I was broken. One part highly “successful,” the other part disconnected, alienated, and struggling with a continuous overload of scattering intensities. Trying out many different means to cope, true self-care became of second importance. Addiction was luring. Just sitting through a lesson at university was so taxing that I secretly self-medicated in the toilet rooms just to participate and withstand the anxiety and confusion resulting from a different wiring.

There so much more to write and share about this. I guess it is part of a healing process, or even more ‘accepting process’, that these conflicts have been part of my life and should not be framed solely under the name ‘developmental tension,’ even if they are rooted in developmental challenges. The neurodivergent basis is becoming much clear to me, and this is of immense help in allowing myself the concrete actions and structuring of life that suits me. I can mourn all the future possibilities that will not happen, because I simply don’t fit the requirements for working in certain environments. I will not thrive in particular circumstances. And I can share with my friends what is really going on inside of me, how it is to be me, actually, and what I need.

This raise of awareness was made possible by the processing of anger. A lifelong struggle with adjustment has been tiring and some part in me has always been angry. I directed this frustration onto myself, and last year, finally, I could release it externally. A gateway to connection and self-acceptance. A storm. And then there was the silence, afterwards. The release of inner conflicts that should not, yes ‘should’:), solely be my personal task. However strong I am, I need help. Ha, what a joy I can finally express this simple yet profound fact!

Illustration: In the image you see my reaction on a surprise party that my partner organized many years ago. It was an extremely sweet action on his side. And I loved all my friends for being there for me. But it was also overwhelming, and I could not enjoy it very much (which is hard to say, as if I need to feel guilty). However socially enthusiastic I can be, a surprise party contains a lot of…. surprising elements! I could not prepare. The fact that I closed my eyes, as you see in the photo, is, to me, a direct expression of the uncomfortable experience. “This is too much; I can’t oversee this.” Funny fact, during the party I repeatedly focused on whether there was enough food and on cleaning the room. Yet another behavior to smooth the internal chaos. Control. It is a word that I find annoying, but it is also something that I deeply appreciate and understand.

Surrendering to control, that’s my process right now.